دکتر محمدجعفر طالب پور

 «پسرفت در نوجوانان و اطفال »

دکتر محمد جعفر طالب پور

Mjt88036@yahoo.com

 

اگرچه عمده مباحث و موضوعاتی که در روانشناسی رشد اطفال و نوجوانان مدنظر بوده و به آنها
پرداخته می شود ، بررسی روند رشد و تکامل و پیشرفت آنها در حیطه کارکردهای عاطفی ، اجتماعی ، ارگانیک و ... است ، لیکن گاه در کودکان و نوجوانان با پسرفت مواجه می شویم . بعبارت دیگر برخلاف انتظار ، نه تنها فرد بموازات رشد سنی خود ، در حوزه های مختلف روانشناختی ، رشد و پیشرفتی نداشته، بلکه به نسبت و در مقایسه با توانمندیها و کارآیی قبلی خود دچار پسرفت گردیده و روند نزولی نشان می دهد . برای مثال کودکی که از لحاظ تکلم و دامنه لغات ، به میزان مشخص و قابل قبولی از توانایی رسیده ، بنابدلایلی که موضوع بحث این گفتار است ، نه تنها پیشرفتی نداشته ، بلکه قدرت و توان خود را در بکاربردن کلمات ، گفتن آنها و یا جمله سازی ، از دست می دهد و یا کودکی که بر اساس روند رشد و تکامل خود ، قادر به کنتری ارادی ادرار خود گردیده ، مجدداً دچار شب ادراری می گردد . بنابراین شناخت علل و زمینه های پسرفت در اطفال و نوجوانان ضروری است و باید با مشاهده هرگونه شواهدی دال بر پسرفت آنها ، بدنبال علتهای آن بود . همچنین در زمان رخدادها و فاکتورهایی که می توانند منجر به پسرفت گردند ، تمهیداتی اندیشیده شود تا آسیب وارده بر روند رشد و تکامل کودک کمتر و کنترل گردد .

اگرچه لیست علتهایی که می توانند به پسرفت اطفال منجر شوند ، مفصل و بالابلند است ، اما در این مجال کوتاه به مهمترین و در عین حال شایعترین آنها اشاره می گردد .

1- بحرانها :

مانند وقوع جنگ ، رخدادهای غیرمترقبه مانند زلزله ، صاعقه ، خورشیدگرفتگی ، سیل ، تصادفات رانندگی ، مشاهده درگیری های منجر به ضرب و جرح و قتل ، درگیری های خشن و فیزیکی و ...

2- اضطرابها و تنش های عمده :

از شایعترین و مهمترین علل پسرفت در اطفال اضطرابها و تنش ها می باشند . مواردی مانند :

- سوگ و از دست دادن پدر و مادر و یا یکی از عزیزان ( مانند مادربزرگ ، پدربزرگ و ... ) که کودک از نظر عاطفی وابستگی و ارتباط نزدیکی با آنها داشته است .

- جدایی والدین از یکدیگر و یا جداشدن کودک از محیط و یا افراد و دوستانی که بدانها وابسته بوده است بعلت جابجایی محل و یا شهر محل سکونت .حتی جابجایی مدرسه محل تحصیل ، جدایی از همکلاسی ها و ... نیز می تواند منجر به اضطراب کودک گردد .

- PTSD که فی الواقع اضطراب و استرس ناشی از تروما و حوادث تلخ و ناگوار است . مثلاً کودکی که از نزدیک شاهد فوت یکی از والدین خود در سانحه تصادف رانندگی بوده است ، پس از آن با یادآوری ذهنی صحنه رخداد ، دچار اضطراب و تنش گردیده و این اختلال روانشناختی می تواند به پسرفت کودک منتهی گردد .

- تنبیه کودک بالاخص تنبیه های فیزیکی ، تنبیه های نامتناسب و افراطی و غیرمعقول و یا تنبیه کودک در جمع

- تبعیض یکی از مهترین تنش هایی که کودکان با آنها مواجه بوده و گاه در این مواجهه ، عکس العمل ها و واکنش های شدیدی نشان می دهند .این تبعیض ممکن است رفتار ناشاسیت والدین باشد که بین فرزندان خود تبعیض قایل
می شوند و یا اشتباه آموزگار و مربی باشد که بین کودکان و دانش آموزان تحت آموزش خود ، فرق می گذارد .
« تبعیض منفی » ، اثرات روانشناختی بسیار شدیدتری در اطفال بجای می گذارد . وقتی که کودک می بیند ، عضوی از خانواده و یا کلاس که عملکرد ناموفق تری داشته و یا از نظر رفتاری و انضباطی نمره پایینتری گرفته است ، بیشتر مورد توجه و لطف والدین ، اطرافیان و یا آموزگار است ، کودک شدیداً دچار تنش و استرس می گردد .

3- بیماریها :

بیماریهای مختلفی می توانند منجر به پسرفت کودک گردند . بیماریهای تیروئیدی و نامنظمی های آن ، بیماریهای خونی مانند کم خونی شدید ، بیماریهای قلبی بالخص آندسته از بیماریهای قلب که منجر به کمبود و فقر اکسیژن در بافت ها و مغز می گردند ، بیماریهای متابولیک ، دیابت ، سوء تغذیه ، اشکالات کروموزومی که با تاخیر خود را نشان می دهند و ... برخی از موارد این بیماریها هستند .