دکتر محمدجعفر طالب پور

سرطان در کمین !!

دکتر محمد جعفر طالب پور

Mjt88036@yahoo.com

همه ما با شنیدن نام سرطان ، احساس ناخوشایندی پیدا کرده و از ترس ابتلاء به آن دچار واهمه می شویم . اما سرطان از واقعیتهای تلخ زندگی بشر امروزین است و شیوع نسبتاً بالایی دارد لذا اکثر ما بیمارانی را در بین اطرافیان و آشنایانمان می شناسیم که از سرطان رنج می برند . امروزه سرطان یکی از دلایل اصلی مرگ و میر در جهان است و محققان معتقدند تغییرات سبک زندگی life – style بشر یکی از مهمترین دلایل این افزایش شیوع است . در این میان تغذیه نامناسب و الگوی تغذیه ای غیربهداشتی بسیار حائز اهمیت است و از معضلات جدی سیستم بهداشت و سلامت است . البته از عوامل محیطی خطرساز مانند اشعه ، مواد شیمیایی ، مواد صنعتی ، مواد رادیواکتیو ، تسلیحات اتمی و ... نیز نباید غافل ماند . الگوی پراکندگی انواع سرطانها در کشورهای مختلف متفاوت است و حتی در کشورهای فقیر ، توسعه یافته و در حال توسعه نیز متغیر است . سرطانهای معده ، ریه و روده بزرگ سرطانهای شایع در کشورهای فقیر است . در حالی که در کشورهای توسعه یافته ، سرطانهای سینه ، تومورهای کولورکتال و سرطان دهانه رحم شیوع بیشتری دارند . در کشورهای در حال توسعه سرطانهای شایع تلفیقی از الگوی کشورهای فقیر و کشورهای توسعه یافته است . امکانات تشخیصی ، امکان تشخیص زودرس ، سطح دانش و اطلاعات عمومی بیماران جهت پیشگیری و مراجعه بموقع و پیگیری روند بیماری ، تفاوت فاحش در الگوی زندگی و بیماریهای زمینه ای و تغذیه و ... از دلایل تفاوت الگوی شیوع سرطان در کشورهای مختلف است . البته تاثیرات احتمالی شرایط جغرافیایی و اقلیمی را نیز باید در نظر گرفت .

در کشورمان ایران ، سرطان معده ، سرطان شایع در مردان و سرطان سینه ، سرطان شایع در زنان ایرانی است و به تعبیری می توان گفت الگوی شیوع سرطان در ایران نیز الگوی تلفیقی است و « سرطان معده » از الگوی کشورهای فقر و « سرطان سینه » از الگوی کشورهای توسعه یافته ، شایع است . در ایران سالانه حدود 70 هزار نفر به انواع سرطان میتلا می شوند ( بر اساس آمار بدست آمده از بیمارانی که سرطان آنها تشحخیص داده شده و ثبت گردیده است ) و 30 هزار نفر نیز سالانه بعلت سرطان فوت می نمایند و این میزان مرگ و میر دست کمی از تلفات ناشی از تصادفات رانندگی درکشور ندارد . ( فراموش نکنیم که ایران از لحاظ میزان تلفات ناشی از سوانح رانندگی در دنیا رکورددار است !!) بهر حال باستناد برخی از آمارها ، سرطان سومین علت مرگ و میر در ایران است !

فراوانی سرطان معده در کشور 10 در هر 100 هزار نفر است . یعنی از هر 100 هزار نفر ایرانی 10 نفر به این بیماری مهلک مبتلا می شوند . از طرف دیگر در ایران سالیانه ده هزار مورد جدید ابتلا به سرطان معده داریم . البته خوشبختانه با توجه به امکان تشخیص سریع سرطان معده در کشور ، میزان مرگ و میر آن کمتر از میزان شیوع آن است . ارتباط ویژه آماری بین ابتلا به سرطان معده و آلودگی معده به میکروب هلیکوباکترپیلوری وجود دارد که با در نظر گرفتن شیوع نسبتاً بالای این آلودگی در ایرانیان ، توجه بیشتر و جدی تر درمانگران و مراکز بهداشتی و درمانی به تشخیص و درمان این میکروب را می طلبد . شیوع ابتلا به سرطان معده در مناطق شمالی ایران بالاتر است که با مواردی مانند نمک سودکردن غذا ، مصرف غذاهای شور ، عادی مردم شمال به مصرف چای داغ و ... مرتبط است . جالب اینجاست که مرگ و میر مبتلایان به سرطان معده در شمال ایران حدود 100 درصد است ولی این میزان در تهران 80 درصد است که می تواند ناشی از تشخیص دیرهنگام ، عدم مراجعه بموقع و مکرر بیماران به مراکز درمانی ، ضعف در امکانات تشخیصی و درمانی و فاکتورهای خطرساز و ... باشد .

از سوی دیگر اگرچه سرطان سینه ، سرطان شایع در کشورهای غربی است ولی تغییراتی مانند عدم بچه دارشدن و عدم تمایل زوجین به داشتن فرزند ، ازدواج دیرهنگام و بالارفتن سن ازدواج ، بارداری در سنین بالا ، عدم شیردهی ، تغییرات هورمونی ناشی از تغییرات تغذیه ای و life – style ، مصرف غیرعلمی و بی رویه داروهای هورمونی زنانه و ... منجر به افزایش فراوانی ابتلا به سرطان سینه در ایران گردیده است . اجرای برنامه های غربالگری و تقویت امکانات تشخیصی و درمانی سرطان سینه در ایران بویزه ماموگرافی و ... به کنترل شیوع این بیماری در کشور کمک کرده است .  البته نباید فراموش کنیم که سرطان سینه ، فقط بیماری زنان نیست و موارد ابتلا در مردان را نیز باید مدنظر داشت .

متاسفانه واقعیتهای جامعه ایرانی سبب گردیده که افق ابتلا به سرطان در ایران چندان مطلوب نباشد . مواردی مانند هرم سنی و پیرشدن جمعیت ایرانی ، مصرف سیگار ، مصرف کودهای شیمیایی در صنعت و کشاورزی ، الگوی تغذیه ای نامناسب و گرایش نگران کننده مردم به fast – food ، ضعف در تشخیص بموقع و درمان سریع ، مشکلات تامین دارو و امکانات درمانی ، سطح دانش عمومی و اطلاعات مردم در مورد علایم خطرساز ابتلا به سرطان و لزوم کنترل مکرر و دوره ای آنها و ... دورنمای خوبی از شیوع ابتلا به سرطان در ایران در آینده ترسیم نمی نماید و توجه بیشتر و اهتمام جدی تر عمومی را می طلبد .